Sunday 26 July 2015

Innodo – Course of Events [VI]: uMnganga or eMngangeni


Innodo – Course of Events [VI]: uMnganga or eMngangeni


A Farm in Groblersdal, Edited
 

It’s been days since I updated IMBHOKODO ELITJENI, I was occupied with some work but at the same time had the privilege to befriend an Innodo Artist from the Villages of KwaDlawulale while searching for emerging Artists on the Facebook page of one of the Ikwekwezi FM presenters I came across this group named ISWENGWE SAKWATHOMBENI and took their contacts to further know about them.

The guys are extremely talented and I am looking forward to work with them once I am home for good. This time I wanted to discuss something I heard from Two Incredible and Distinctive Innodo Artists I always listen to. I have to mention just like in the previous Article “Innodo – Course of Events [V]: DIE-HARDS / TRADITIONALISTS” that I am not that deep into Ndebele Traditions but I do love our music. The Two Artists are the late Two Gunman (see. Two Gunmen & Ndebele Queens) and the Thembeni Boys. There is a song from Two Gunman & Ndebele Queens entitled “AmaTlawu” and in this song they sing about uMnganga.  The Thembeni Boys also sing about the very same Traditional Ceremony (uMnganga) in one of their rare Albums in a song entitled “iQude LikaThembeni”. I learnt from my Sweetheart naMahlangu that uMnganga is a kind of meat from a cow consumed by men during what is called Isiqwabadi which is a kind of gift giving ceremony during the iQude (Initiation celebration of a girl gone through such). I hope through Ndebele music I will one day understand from the beginning their ways, Ndebele people are deep when it comes to their ways just like any South African Tribe. The song from the Thembeni Boys when reiterated goes like this,

 

“Yeyi yeyi yeMngani, ufunani lapho na?
Ngibona umtshurhwana nje, ningena nemvalo na. (Inaudible)
SiseKangala Mngani lapha kwaMasilela,
KuneQude ngelikaThembeni Mngani
Kuyokudliwa noMnganga,
uMnganga udliwa nguS’gebengu uMfana wako-Emmah

 Maye mna! Mngani zingaki iintlipara zakhona,
Khuzibale zoke ngizizwe.
Mngani ngiyasaba, Ya, ngiyasaba ngiyaqhaqhazela Mngani

Kugedla amadolo ngiyathukwa Mngani.
Ngoba nangithi ngiphosa amehlo lapha Mngani eenGatareni,
Ngibona yena uJona uMfana wakoWale,

Ngibona uSodubuza uMntwa-kamaQhegu,
uMswa kaSkhosana liJali owagalela ngentonga,
ingakabazwa ixolo lasalela endodeni Mngani.

 Kanti nangithi ngiphosa amehlo khonapho Mngani
Ngibona uSinki Mngani, nguS’laki loya Mngani
nguSinki ngewakaMatjhiyane.
Ngibona uB’sehla uJimi wakwaMahlangu Mngani,

Kanti ukhona uIvern Kekana umbani wezulu
Ngingabala ngithini Mngani naso imbhodlomane yeMrhatjhweni
Nangu’ uBaba kadlula siyageza, nango uThizathiza

uKhona kanti noPeter uMswa wakwaMahlangu uKhul'khet
Ukhona uRaymond ums’ onje ngeFarigi umswa wakwaNtuli
Ukhona Nobatjeleni indoda ekulu ingabe’ endodenikuthunyi ithuli

YiJali ngewakwa Skhosana owagalela ngentonga,
ingakabazwa ixolo lasalela endodeni Mngani
nanguJacob umaphosa ngazo zombili ngewakwaTjhili umswa loya Mngani

 Maye mna! Utjho laph’ engitjho khona.
Mngani akhungithathele lapho
AbaNgenisi bobani na?

Hehehe, Heeee! ebaNgenisinapha kubotjhelwe imidzidlha Mngani,
Ngingabala ngithini Mngani zidoswa nguNofanezile uFani-Fani
Kanti nangu uSophie Ndimande ulandele ngemva
Ukhona nonoDarhile

Ungabala uthini Mngani nangu uMasontos Mngani
NanguMasontos nanguMasontos naye ukhona
Ukhona noHlanhla wakwaMahlangu Mngani

 
Mngani konakele uMnganga lo mkhulu
Akusiwo wakadalelwe ngewakatjheleni Mngani

Maye mna! Uyangitlhuwisa Mfanakithi nawutjho njalo uyangitlhuwisa
Mngani khezehle, khebabethe iposo leyo zehle Mngani

 Ngiyokuthoma ngeyokuthoma itlipara
Ngibuye Ngize keyesibili
Ngize keyesithathu
Mngani zabe ngiqedile

Nakubhala lapho jemdele ngingene uSomnganga ngenyama
Ziyangena iintombizami
Nginesumi leentombi Mngani nentombi ezihlanu
Zoke njalo jemdele zingene ngeMngangeni

Awu Mngani uyangithusa unesumi lentombi
Alo mina ngingaba yini ngibubodlhana nginje
Phela mina nginentonjana eyodwa nje ngezuba nje
Kanti noM'lelenjanami Mngani naku ungipontjele

Akhe ngiboleke ipompo ngiwupompe kuzakubonakala khona
Ngiyathemba nange ngabetha omunye ngamdula phasi
Le enzansi nami ngizayikereya yesibili Mngani

 
Ayi Mngani nakubhalileko ngoM’lelenjani uyifakele utjani
Nawumswegwabo uzabufaka ngaphasi kwetayere
Ukhambe uyokufika ekhaya
Khona lapho Mngani azehle azehle Mngani”

 

Now, Two Gunman & Ndebele Queens also sing about uMnganga in this way,

 
“Uzibambe Joji, uzibambe Masango,
Zibambe Mfana!
 
Siyehla Mfana siy’ eMngangeni, uMnganga ngewami.
Uzibambe Mfana
Siy’eMngangeni Mfana
KwaMasilela
UMnganga kaMartha Masilela
 
noSelina Jiyana
Zintombi zami lezo mina
uTwo Gunman
Uzibambe Mfana
Ngiyokwedlela uMnganga
 
Manje ngibize IIngwenya zodwa
Ungilaleleke ngizokutjela,
 
Ngibize uMtshali ubuya eWitville
Yingwenya nayo leyo
 
Ungizwe kuhle Mfana
Ngabiza uMadoda Mtshweni
Ngabiza uNgendu Mahlangu
 
Ungizwe kuhle.
Ngabiza usoSam ingwenya
 
YiPelesi ekulu leyo
Khona le enzasi
Uzibambe Mfana
Ngiyakutjela linengi igwabo
Engilibizileko namhlanjesi
 
 Uzibambe
 
Ngabiza uSunboy Zwane
Ngabiza uMabhande Masuku
eWitbank eMalahleni
 
Uzibambe Mfana
Loke igwabo lihlangene namhlanje
Ungizwe Mfana ngiyakutjela
Ukhona umswa wakwaMasango lapha
 
Oyikutana khulu lapha
uKhemisi Masango
Zibambe Mfana
 
 Ngomyakozako ngomyakozako
Ungilobolele ungilobolele ungilobolele
 
Ngiyamtjela uBaba
Ngiyamtjela uBaba
Ngiyamtjela uBaba
Ngiyamtjela uBaba
 
 Lomhlaba ungehlule
Lomhlaba ungehlule
Lomhlaba ungehlule
 
Ngomyakozako ngomyakozako
Ngomyakozako ngomyakozako
 
Ngiyamtjela uBaba
Ngiyamtjela uBaba
Ungilobolele ungilobolele
 
Wangilobolela
Wangilobolela
Wangilobolela
Wangilobolela
 
Zibambe Mfana zibambe
Zibambe Joji konakele la
 
D’riiiiiiiii
J’rarhey’di
Khuzibambe Mfana
 
Uyangizwa musi
Zoke iingwenya zihlangene la
Sizokubetha isibhuku kuphum’ ilanga la
 
SiyeMnganeni
LoMnganga ngewami Mngani
Mina uTwo Gunmen kwezamaNdebele
Uzibambe Mfana
Anikuzingenza litho
Umsana owabhalela isitimela
 
Zibambe Mfana
Uzibambe zomelele
uMnganga ngewami Mfana
Ngiyokudlela uSelina Jiyana”